Voor naasten: Het is Niet Persoonlijk!

Elk apparaat heeft een handleiding. Mensen ook, maar die krijg je er niet bij. In het bijzonder een gemis voor de AD(H)D-er. Want laten we eerlijk zijn, als bijzonderbreiner ontmoet je vaak onbegrip en oordeel. Pijnlijk. Hoe fijn zou het zijn als er een soort boek met vertalingen van gedragingen is? Want alles is afhankelijk van perceptie. Mededogen bij gratie van de juiste informatie. Ik voel me geroepen om een begin te maken, dat deels gebaseerd is op eigen ervaring en deels op wat ik van lotgenoten heb gehoord. Vul het aan met die van jou, dan maken we er samen een compleet verhaal van.

Waar blijft de tijd?

Tijdsbesef en een ADHD-brein bijten elkaar. Vol in de haren. Helaas leidt het vaak tot ruzies en verkeerde conclusies. Heel vervelend. In de hoop dat onze naasten wellicht minder gekwetst raken door onze fratsen met tijd, schrijf ik wat situaties uit. Inclusief conclusies die getrokken worden en de vertaling vanuit de ADHD-er.

1. Even langs bij een vriend(in)  – De realiteit is: Je komt veel te laat thuis en treft een knorrige partner aan.

Perceptie van de niet-ADHDer: Je houdt geen rekening met mij. Je bent onduidelijk over hoe laat je thuiskomt. Dit is al de zoveelste keer, ik ben het zat. Het is niet respectvol naar mij toe dat je langer wegblijft dan afgesproken. Het geeft niet dat het uitloopt, maar stuur dan tijdig een berichtje. Je schept verwachtingen die je niet nakomt. Zeg dan niet dat je zo terug bent.

Perceptie van de ADHD-er: Ik was ook echt van plan om op tijd weg te gaan, maar opeens ontstond er een goed gesprek. Ik zat in de flow. Opeens was het een uur later dan ik dacht. Ik heb een bericht gestuurd dat het uitliep. Waarschijnlijk te laat. Sorry! Het is niet dat ik je niet respecteer, maar ik voel me opgesloten als ik bij het weggaan al moet zeggen wanneer ik thuis kom. Je verwacht iets van mij wat ik je niet kan geven. Mijn hoofd kan dat niet. Ik zeg dat ik zo terug ben omdat ik denk dat je dat wil horen.

Suggestie voor naasten: Het is niet persoonlijk. Een partner hebben met ADHD is niet altijd makkelijk. Probeer het je niet aan te trekken. Je partner voelt zich al zo schuldig. Het helpt niet om daar een schepje bovenop te doen. Wat wel helpt is er open over te praten en naar manieren te zoeken om de communicatie te verbeteren. Trucjes en ezelsbruggetjes die voor jullie allebei werken. ADHD is geen excuus, onderschat het niet. Blijf het voordeel van de twijfel geven.

Suggesties voor de ADHDer: Besef dat het onmogelijk is voor je partner om te begrijpen hoe je brein werkt. Maak geen beloftes die je niet kan waarmaken. Geef eerlijk aan wat wel kan en wat niet. Schuldgevoel dient geen doel, maar is wel begrijpelijk. Zoek naar een manier waarop je marge schept voor je eigen gebrek aan tijdsbesef. Zeg nooit dat je zo terug bent. We weten allemaal dat die kans heel klein is. Wees lief voor jezelf en accepteer je brein. Gebruik ADHD niet als een vrijbrief.

2. Ik bel je zo terug – De realiteit is: ik bel wel, maar dat kan ook een maand of een jaar later zijn.

Een van de dingen waar we dagelijks mee dealen is dat we geen feeling hebben met de maatschappelijke consensus van tijd. We zeggen “zo”. Maar dat kan heel makkelijk verloren gaan in de dagelijkse hectiek. Die “zo” wordt meestal een maand, kwartaal of zelfs een jaar later.

Perceptie van de niet-ADHDer: Lekker dan. Waarom bel je niet? Je zei dat je zo zou terugbellen. Ik zit nu al weken te wachten op jouw telefoontje. Begin te denken dat het je niet kan schelen en ik vraag me af wat onze vriendschap nog waard is voor jou. Het voelt alsof ik niet belangrijk voor jou ben,

Perceptie van de ADHDer: Shit! Is er alweer een maand voorbij? Ik ren achter de feiten aan. Ik bel echt, maar wanneer weet ik niet. Het lijkt wel alsof er steeds minder uren in een dag zitten. Je bent heel belangrijk voor me, maar ik kom handen en voeten te kort! Please, begrijp dat ik echt wel ga bellen en dat ik echt wel waarde hecht aan onze vriendschap.

Suggestie voor naasten: Ga niet zitten wachten op een telefoontje. Bel gewoon zelf nog een keer. In ieder geval niet de conclusie trekken dat je niet belangrijk genoeg bent. Het is niet persoonlijk! Stel je verwachtingen bij.

Suggestie voor de ADHDer: Pas op met wat je toezegt. Ook al meen je het in het moment. Maak lijstjes van belangrijke afspraken en telefoontjes. Neem tijd voor mensen die belangrijk voor je zijn. Laat hen weten dat je aan ze denkt. Openheid geven over hoe je brein werkt helpt ook. Accepteer dat het soms fout kan gaan. De ander heeft ook recht op het uitspreken van gevoelens.

Verjaardagen

We doen het niet expres, lieve naasten. We vergeten jouw verjaardag niet omdat we het niet belangrijk vinden. Het gebeurt gewoon. Dus je kunt vaak een oeps-ik-was-het-vergeten berichtje krijgen een paar dagen later. Facebook helpt wel, want dan krijg je een waarschuwing. Ik geef eerlijk toe dat ik zwaar leun op die reminders om toch nog op tijd een felicitatie te sturen. Daarbij komt dat we het ECHT menen in het moment dat we toezeggen te komen. De realiteit is vaak dat als de dag van het feestje aanbreekt, we een soort knak-momentje hebben en het toch mentaal of energetisch niet redden om te komen.

3. Gezellig, ik kom! – Realiteit: op het laatste moment afbellen of een dag later.

Perceptie van de niet-ADHDer: Auwie. Waarom kom je niet? En waarom laat je het altijd pas op het laatste moment weten? Ik krijg een beetje het gevoel dat ik niet belangrijk ben voor jou. Je doet geen moeite om toch te komen.

Perceptie van de ADHDer: Waaat! Is het vandaag al? Ik schaam me dood. Sorry. Het lukt me niet. Ik was echt van plan om te komen of een kaart te sturen,maar ik kreeg het niet rond in mijn hoofd. De tijd nam een loopje met me. Ik had het opgeschreven, maar ben mijn briefje kwijt geraakt. Please forgive me. Ik ben in mijn hoofd echt heel attent, maar het komt er niet altijd uit op het juiste moment!

Suggestie voor naasten: Het voelt echt alsof je vaak vergeten wordt, maar dat is niet het hele verhaal. Een herinnering sturen helpt. Gaat het toch mis? Probeer het niet te zwaar op te vatten. Trust me, we straffen onszelf al zwaar genoeg voor alle bloopers.

Suggestie voor de ADHDer: Een digitale agenda stuurt herinneringen. Als je die nog niet gebruikt, begin daar mee! Stel je agenda zo in dat je een week en één dag van tevoren een reminder krijgt en één ongeveer een uur voordat je zou moeten vertrekken. Schrijf belangrijke data op een post-it en plak deze op een goed zichtbare plek in huis, bijvoorbeeld op jouw spiegel. Besef dat jouw vergeetachtigheid anderen kan kwetsen, maar schuldig voelen over jouw brein hoeft ook niet. De balans ligt ergens in het midden.

4. Ik ga even naar de toilet, ben zo terug – Realiteit: onderweg in een ander gesprek raken en compleet vergeten dat je al in een gesprek zat.

Dit gebeurt mij dus bij bijna ieder feestje. Sta je lekker te beppen met iemand, ga je middenin een zin even naar de wc en keer je vervolgens nooit meer terug om het gesprek voort te zetten. Onderweg raak je namelijk in een ander gesprek. Zoveel mensen, zoveel prikkels.

Perceptie van de niet-ADHDer: Nou, die komt niet meer terug. Ze vond het vast een stom gesprek en zocht zeker naar een excuus. Oh kijk, zie je! Nu staat ze geanimeerd met iemand anders te praten. Zo te zien is ze me helemaal vergeten. Wat een raar mens!

Perceptie van de ADHDer: Even plassen en weer terug. Leuk gesprek! Oh heee, lang niet gezien! Hoe is het? Kus-kus-kus en Babbeldebabbeldebabbel. Uur later: Oh ja, ik was al in gesprek. Even kijken. Poeh, lastig hoor om mijn aandacht te verdelen over zoveel mensen. Hoop dat het niet verkeerd opgevat is, maar zo te zien heeft ze ook een nieuwe gesprekspartner. All good!

Suggestie voor niet-ADHDers: Just let it go. Ons hoofd kan het niet aan. We doen ons best om met iedereen te praten en attent te luisteren, maar met zoveel prikkels in de ether is dat bijna onmogelijk. We horen namelijk alle gesprekken om ons heen tegelijk. Alsof Q-music, Sky radio en Slam FM tegelijk uit je radio blasten. We willen graag iedereen begroeten, knuffelen en bebabbelen. Het is niet persoonlijk als we middenin een gesprek weglopen en niet meer terugkomen. Echt niet!

Dagelijkse dingen

Dan zijn er natuurlijk nog legio situaties die bijna dagelijks voorkomen. Of in ieder geval een paar keer per maand, bijvoorbeeld:

5.  Ik ga even boodschappen doen, ben zo terug.  – Realiteit: 3 uur later thuiskomen omdat je in de supermarkt een vriendin tegenkomt met wie je even een theetje of wijntje gaat drinken om bij te praten.

Perceptie van de naaste: Waar blijf je nou? Ik heb je al 5 keer gebeld. Neem nou op! Waar ben je? Je zou alleen even boodschappen gaan halen. Ik snap er geen snars van. Niet cool dit. Ik begin me zorgen te maken.

Perceptie van de ADHDer: Hee, wat leuk dat ik je tegenkom. Hoe is het? Babbeldebabbel. Een theetje/wijntje? Ja, gezellig! Kan wel even. Drie uur later: Crap! Doe ik het weer. Even een berichtje sturen dat ik bij jou zit. Oh nee, ik ben mijn mobiel thuis vergeten. Is het al zo laat? Ik ga maar snel naar huis!

Suggestie voor naasten: De kans is heel groot dat dit nooit helemaal verdwijnt. Door er open over te praten kan er verbetering komen in deze situatie. Het belangrijkste in deze is het besef dat het nooit persoonlijk bedoeld is. Het is geen verborgen teken of boodschap. Het is geen gebrek aan respect. Een klassiek gevalletje van being caught in the moment. Ga een open gesprek aan zonder oordeel.

Suggestie voor de ADHDer: Probeer ervoor te zorgen dat je niet jouw huis verlaat zonder mobiele telefoon. Een reminder bij de voordeur kan hierbij helpen. Mocht je een spontane meet & greet hebben op straat, dan kan je laten weten waar je bent en een bericht sturen dat je wat later thuiskomt. Voor een ADHDer blijven spontane ontmoetingen een uitdaging wat betreft tijd, wat voor naasten lastig kan zijn in het dagelijkse leven. Het is natuurlijk ook onderdeel van je charme, maar vergeet je thuisfront niet.

Kattige of felle reacties op (teveel) vragen

Het bijzondere brein is heel snel overprikkelt, wat het soms lastig maakt om in een kort tijdsbestek op veel vragen te kunnen reageren. Partner, familie, vrienden en vriendinnen kunnen dan weleens schrikken als je kattig reageert op een goed bedoelde vraag. Wat een  buitenstaander (vaak) niet beseft, is dat ons brein op volle toeren draait. Altijd. En soms kan er dan zelfs geen één simpele vraag meer bij, vooral niet als we ergens druk mee bezig zijn. Een tip: even rustig afwachten totdat jouw partner/vriend/vriendin met ADHD klaar is met wat hij/zij aan het doen is voordat je het vragenvuur opent. Aangeven dat je een vraag hebt is prima, maar je zal echt moeten wachten op een beter moment voordat je antwoord krijgt. Timing is de sleutel. Want als je eenmaal de volledige aandacht hebt, dan krijg je het antwoord op jouw vragen. Verkeerde momenten zijn bijvoorbeeld: tijdens het autorijden, de was of afwas, direct bij binnenkomst, tijdens het weggaan of als we aan het e-mailen, Facebooken of Whatsappen zijn.

Kattige of felle reacties op teveel opties

Deze is echt belangrijk. Veel mensen houden van veel opties. Ik vertel je dit: ADHDers worden er knettergek van. Hoe meer opties, hoe meer breinbelasting en hoe groter de kans op een explosie. De beste manier om ons gek te maken is door dit te doen:

Wil je een eitje op brood? Ja? Wil je die gebakken? Met spek of zonder. Of met kaas? Of allebei? Of wil je liever een gekookt eitje. Hard of zacht? Met mayo? Of een omelet? Wit brood, bruin brood, volkoren, spelt? Of zuurdesem? Of heb je liever iets anders op je broodje? Zeg het maar!

Echt heel lief bedoeld. Dat snappen we. Maar even serieus. Zo maak je ons dus knetter! Want al die opties triggeren een brain overload. Alles moet worden overzien en uitgedacht. Daar kiezen we niet voor, maar zo is het ADHD brein nou eenmaal ingesteld.  En jij krijgt als naaste stank voor dank. Want zijn we blij? Nee. We geven je een kat en een snauw om het vragenvuur te stoppen. We willen gewoon een eitje op een broodje. Punt. En we willen rust. Want het is al zo’n kermis in de bovenkamer zonder extra – en vaak onnodige – input.

Beter is om de opties te beperken tot twee. Lekker overzichtelijk. En eigenlijk is de gouden regel: het is niet persoonlijk! Een snauw krijgen vind niemand leuk. Als ADHDer is dit een moment waarop je kan aangeven dat je liever niet te veel vragen in één keer hebt voordat de bom ontploft. Spreek bijvoorbeeld een codewoord af.

Niet direct antwoord krijgen op een vraag

Het komt vaak voor dat er geen direct antwoord komt op een vraag. Wat je als naaste ziet is een verdwaasde blik, alsof er even niemand thuis is. Kan enorm frustrerend zijn, begrijpen we. Wat je als buitenstaander niet ziet, is dat ons brein juist op hoge toeren draait. Alles wordt afgewogen, vergeleken en alle mogelijke uitkomsten worden uitgestippeld. In 3D, meertalig, met kleur en geluid. Het duurt even voordat alle informatie gesorteerd is en we antwoord kunnen geven. Het komt vooral vaak voor als er sowieso een hoop druk op de ketel staat. Bijvoorbeeld tijdens verhuizingen, rouwverwerking en andere ingrijpende veranderingen.

Middenin je zin of verhaal steeds onderbroken worden

Enthousiasme is een van de leukste eigenschappen van bijzonderbreiners. Het nadeel hiervan kan zijn is wat ik ook wel het bulldozer-effect noem; dat je steeds je gesprekspartner onderbreekt, en/of ongevraagd aanvult. En er soms zelfs vol gas overheen dendert. Heel vervelend voor de ander. We gaan zo intens op in het gesprek dat de remmen letterlijk los zijn. Je raadt het waarschijnlijk al: ’t brein staat op AAN en op VERZENDEN.  Er ontstaan 1001 ideeën. Soms per seconde. Ze tuimelen via onze klep naar buiten. Het lijkt respectloos, maar dat is het niet. Wat mij erg helpt is als mijn gesprekspartner zegt dat ik zit te ratelen. Ik vind het bijvoorbeeld niet erg om er op gewezen te worden, mits het wel vriendelijk gaat en zonder oordeel. Dat werkt voor iedereen weer anders.

Aanvullingen zijn welkom!

Dit zijn maar een paar situaties. Waarschijnlijk herkennen we er allemaal iets in. Dit is niet alles. Bij lange na niet. Dus ik doe een oproep aan jullie om het “boekje” aan te vullen. Wat maak jij mee en hoe reageren jouw naasten? Hoe los je misverstanden op? Alle informatie helpt om de perceptie te veranderen, zodat we elkaar beter kunnen begrijpen. Ik wil totaal niet beweren dat wij geen verantwoordelijkheid hebben, want dat hebben we wel. We moeten blijven zoeken naar oplossingen. Wederzijds begrip en een grote bak gevuld met voordeel-van-de-twijfel helpt wel. Want lieve naasten, vergis je niet. Jullie zijn heel belangrijk voor ons. AD(H)D gaat vaker wel dan niet gepaard met hooggevoeligheid. We voelen alles heel diep. Stipt en voorspelbaar worden we waarschijnlijk nooit, maar we doen wel onze gruwelijke best!

bron afbeelding: http: dominiquewiels.xyz